Cumhurbaşkanlığı Devlet Denetleme Kurumu’nun (DDK), "Kamuya Yararlı Dernek Statüsü’nün İrdelenmesiyle Kamuya Yararlı Derneklerle İlgili Yürütülen İş ve İşlemlerin Değerlendirilmesi" ile ilgili Denetim Raporu yayınlandı. Böylece, aralarında Deniz Feneri Derneği’nin de bulunduğu 431 kamu yararına çalışan derneklerle ilgili soruşturmayı tamamlanmış oldu.
Raporunda mevcut kamuya yararlı dernek statülerinin gözden geçirilmesi gerektiğini belirten DDK, kamuya yararlı dernek uygulaması ile hedeflenen amacın gerçekleştirilemediğinin altını çizdi.
Kamu yararı statüsünün verilmesinde objektif bir ölçütün bulunmamasının bunda etkili olduğunu dile getiren DDK, bu nedenle verilen ‘devlet desteğinin’ kamusal yararı tartışmalı derneklere yöneldiği konusunda uyardı.
Kamu yararına derneklerin gelirlerinin en az yüzde 50’sini amacı doğrultusunda harcaması gerekirken, 2006’da yüzde 46, 2007’de yüzde 45 ve 2008’de ise yüzde 41’inin harcandığını ortaya koyan DDK, amaca harcanan giderlerinin toplam gelire oranı yüzde 50’nin altında olan derneklerin kamu yararı statüsünün gözden geçirilmesi gerektiğini kaydetti.
MAHİYETİ TEPSİT EDİLEMEYEN GİDERLER
17 Şubat tarihli raporda yapılan değerlendirmeler neticesinde özetle şu sonuçlara yer verildi:
Kamu yararına çalışan derneklerin gelir toplamlarına bakıldığında 2007-2008 arasında amaç ve hizmet giderleri toplamlarına yaklaştığı, mahiyeti tam olarak tespit edilemeyen diğer giderlerle birlikte hesaplandığında söz konusu toplam tutarı aştığı görülüyor.
Kamu yararına çalışan derneklerin personel giderleri 2006’da, toplam giderin yaklaşık yüzde 16’sı, 2007 ve 2008 yıllarında yüzde 19’u oranında gerçekleşirken, amaçlara harcanan gider tutarlarının toplam gelire oranının ise 2006’da yüzde 46, 2007’de yüzde 45 ve 2008’de yüzde 41 dolayında gerçekleştiği ortaya çıktı.
‘KAMU YARARI’ AMACINA ULAŞMADI
Söz konusu veriler bir bütün olarak kamuya yararlı dernek uygulaması ile hedeflenen amacın gerçekleştirilemediğini ortaya koyuyor. Bu tablonun ortaya çıkmasındaki en önemli neden, öteden beri kamu yararı statüsünün verilmesinde objektif bir ölçütün belirlenememesi ve kamu yararının tanımlanmamış olmasından kaynaklanıyor.
Devlet desteği de ‘kamusal yarar’ ile uygunluğu tartışmalı derneklere yöneldi. Mevcut kamuya yararlı derneklerin incelenmesi halinde bu durum açıkça ortaya çıkıyor.
Kamu yararı statüsü verilirken, ‘objektif ve kamu yararı statüsüne uygun bir çerçevede verilmiyor.’ Sistemin çerçeve ve esaslarının iyi belirlenmemiş olması nedeniyle kamu yararı statüsünün geri alınmasına ilişkin süreçler etkin uygulanmıyor.
HARCAMALAR ‘NEREYE GİTTİ’ BELİRSİZ
Kamu yararına derneklerin gelirlerinin en az yüzde 50’sini amacı doğrultusunda harcaması gerekiyor.
Veriler incelendiğinde kamu yararına çalışan derneklerin amaçları için harcadığı tutarlarının, elde ettiği gelirlerine oranının 2006’da yüzde 46, 2007’de yüzde 45 ve 2008’de ise yüzde 41 dolayında gerçekleştiği görülüyor. Yani, dernekler, 2006’da yüzde 54, 2007’de yüzde 55 ve 2008’de ise yüzde 59 oranında amaç dışı kullanım yaptı. ANKA
DDK: Yapılması gerekenler...
"KAMU yararına çalışan derneklerde rastlanabilecek olumsuz uygulamaları önlemek için, personel giderlerinin derneğin önceki yıl toplam gelirlerinin belli bir oranını aşmaması gerektiği şeklinde bir sınırlama getirilmesinin ve kamuya yararlı derneklerin varlıkları içerisinde binaların ne kadarının derneklerin amaçlarını gerçekleştirmek için kullanıldığı ve ne kadarının idari bina ve sosyal tesis için kullanıldığı önem arz ettiğinden, derneklerin idari bina ve sosyal tesis olarak sahip olacakları taşınmazların değerinin toplam aktif değerlerinin belirli bir yüzdesini geçmemesi gerektiği yönünde düzenlemeler yapılmalı" önerilerinin bulunduğu raporda sıralanan tedbirler şöyle:
»Dernek denetimlerinin daha etkin ve verimli bir şekilde gerçekleştirilebilmesi için; Dernekler Denetçilerinin, sayısının ve kadrosu artırılmalı, Dernekler Dairesi Başkanlığı’nca hazırlanan ‘Denetim Rehberi’ usul ve esaslarına riayet edilmeli...
»Kamu yararına çalışan derneklerin, kanuna göre ‘en az 2 yılda bir denetlenir’ durumundan çıkarılarak her dönem denetlenmesi gerektiği...
»Dernekler kanununda yazılı olmasına rağmen hayata geçirilemeyen bağımsız denetim kuruluşlarına da denetim yaptırılabilmeli...
»Derneklerin ticari faaliyet görünümündeki iş ve işlemleri ile dernek-iktisadi işletme ilişkilerinde, vergilendirme yönünden aksaklıkların giderilmesi için Maliye Bakanlığı’nca incelenmeli...

haber: birgün