YUSUF YAVUZ-KAŞ

Dondurma ve sahlebin hammaddesi olan orkideler için tehlike çanları çalıyor. Hollanda'da bir orkide yumrusunu sökene bile hapis cezası verilirken, Türkiye'de yılda 120 milyon orkide sökülüyor. Türkiye'nin 40 endemik türünden biri olan Likya Orkidesi'nin ise yalnızca 300 tane kaldığı tahmin ediliyor.

YALAYARAK ÖLDÜRÜYORUZ!

Yaz aylarının serinlik veren vazgeçilmez lezzeti dondurmanın tezgâhlardaki yerini almasına az bir zaman kaldı. Türkiye dünyadaki en büyük dondurma pazarlarından biri. Ancak pazarın büyümesine dondurma üreticileri sevinirken, birileri de üzülüyor. Çünkü bu vazgeçilmez lezzetin en önemli ham maddesi olan sahlebin elde edildiği orkide bitkisinin geleceği için tehlike çanları çalıyor. Deyim yerindeyse orkideleri 'yalayarak' öldürüyoruz!

NİSAN'DA AKDENİZ'DE ORKİDE AVI BAŞLIYOR

Yazın dondurmanın, kışın da sahlebin vazgeçilmez lezzetini ve kıvamını veren orkide yumruları, Akdeniz bölgesinde Nisan ayından itibaren sökülerek toplanıyor. Topraktan sökülen yumrular kaynatılarak kabuğu soyuluyor, ardından iplere dizilerek ya da serilerek kurutuluyor. Herhangi bir yasal düzenlemeye ve denetime tabii olmayan orkide ticaretiyle ilgili sorularımızı yanıtlayan Sahlep Tüccarı Ali Ulvi Cenkçi, Antalya'da Nisan sonunda orkide yumrularının sökülmeye başladığını söylüyor. Taze yumruların kilosunun 8-10 lira arasında alıcı bulduğunu anlatan Cenkçi, kurutulduğunda bu fiyatın 110 ile 140 lira arasında değiştiğini söylüyor.

TÜCCAR DİLİNDE ANTALYA ORKİDESİNİN ADI: 'TAVŞAN TOPUĞU'

Yaklaşık 12 kilo yaş orkide yumrusunun kurutulmasıyla bir kilo sahlep elde edildiğini anlatan Cenkçi, "Antalya bölgesinde 'tavşan topuğu' olarak adlandırılan beyaz yumruların kıvamı daha iyi. Muğla bölgesinde yetişen orkidelerin yumruları ise koyu renkli ve aroması yüksek olduğu için tercih ediliyor. İki yumrusu bulunan orkideler topraktan söküldüğünde yerine yenisi çıkmıyor. Taze yumruların tüccarlar tarafından alınmaması için karar aldık ama bu karara uymayanlar alımı sürdürdü. Bunu engellemek kolay değil" bilgisini verdi.

HER YIL 80 TON ORKİDE YUMRUSU SÖKÜLÜYOR

Cenkçi'nin verdiği bilgilere göre, yıllık kurutulmuş orkide yumrusu ticaretinin hacmi Muğla'da 700, Antalya'da 500 kilo civarında. Türkiye genelinde ise yaklaşık 6-7 ton civarında kuru orkide yumrusunun ticareti yapılıyor. Bu, yaklaşık olarak 80 ton yaş orkide yumrusuna denk düşüyor. Bir kiloda, 1000-3000 arasında değişen orkide yumrusu olduğu düşünülürse, yılda sökülen orkide yumrusu miktarı korkunç rakamlara ulaşıyor.

ORKİDE YUMRULARI DEĞİRMENDE ÖĞÜTÜLÜYOR

Sökülüp kurutulan orkide yumruları, sahlep değirmenlerinde öğütülerek pazarlanıyor. Türkiye'de üç tanesi Burdur'un Bucak ilçesinde olmak üzere, Kahraman Maraş, Gazi Antep, Bayburt Safranbolu, Kütahya, Çorum ve Elmalı'da sahlep değirmenleri bulunuyor. Bucak'ın sahlep ticaretinin önemli merkezlerinden biri olduğunu ifade eden Cenkçi, bu işin 30 yıl önce Bucak'ta bir sahlep değirmeninin açılmasının ardından başladığını söylüyor.

'DÜNYADA YALNIZCA TÜRKİYE'DE SÖKÜLÜYOR'

Hollandalı orkide uzmanı Karel Kreutz, geçtiğimiz yıl yaptığı çalışmanın ardından Türkiye'de 40'ı endemik olmak üzere 170 orkide türü olduğunu, önlem alınmaması durumunda 60 türün bir iki yıl içinde yok olacağını belirtmişti. Kreutz'e göre Türkiye’de yılda 120 milyon orkide sahlep ticareti için sökülüyor. Türkiye'nin Orkideleri kitabının yazarı olan Kreutz, orkidenin dünyada yalnızca Türkiye’de söküldüğünü ifade ettiği değerlendirmesinde, Hollanda’da bir orkide için hapis cezası verilebildiği bilgisini vermişti.

ABANT'I DAVOS YAPMAK İÇİN 10 TÜRÜ YOK ETTİLER!

Kitap için Türkiye’yi dolaşırken orkidelerin nasıl yok edildiğine tanık olduğunu anlatan Kreutz, “Mayıs 2010’da binlerce birey orkide gördüğüm yerlerde bugün dört saat yol aldım, bir iki türe zor rastladım. Antalya'nın (Kaş) Ağullu Köyü’nde Likya orkidesi dört beş yerde vardı. Oralar da mezarlıktı. Son gelişimde son bireyler de kalmamıştı. Mezarlıklara ‘çimen yapacağız’ diye orkideleri kesiyorlar. Abant’taki çalışmalar nedeniyle 10 tür yok oldu. Sadece salep üretimi durdurulsa orkideler kurtulur. Söyleyince yetkililer gülüyor. Başbakan Erdoğan’dan randevu talep ediyorum”  ifadelerini kullanmıştı.