Yakınımızdaki Patara Antik Kenti son günlerde ulusal ve uluslar arası basında sık sık gündeme gelmeye başladı. İlk haber 19 Eylül 2005' te New York Times'ta, diğer haberler de Yeniçağ ve Sabah gazetelerinde yer aldı...
PATARA’DA NELER OLUYOR?..
Yakınımızdaki Patara Antik Kenti son günlerde ulusal ve uluslar arası basında sık sık gündeme gelmeye başladı. İlk haber 19 Eylül 2005’ te New York Times’ ta, diğer haberler de Yeniçağ ve Sabah gazetelerinde yer aldı.
Sabah gazetesinin 26 Şubat 2006 tarihinde Pazar ekinde Şerif Ercan’ın genişçe bir haberi, Yeniçağ gazetesinde de Kaş’ta yaşayan Yusuf Yavuz ile Kalkan Ata Mülkünü Koruma Derneği Başkanı Emine Karakitapoğlu’ nun yazılarıyla konu gündeme getirildi.
PATARA’YI SIK SIK GÜNDEME GETİREN OLAY NEDİR?
İddiaya göre; Amerikan Anayasası, Patara’daki Likya birliğinden esinlenerek yapılmış. Prf.Dr.Fahri Işık Başkanlığı’nda yapılan kazılar sonucu önemli bir kısmı açığa çıkarılan antik Patara’daki “Likya Birliği Meclis Binası’ da Washington’daki Kongre Binası’ na esin kaynağı olmuş.
Bu tartışmalar 19 Eylül 2005 tarihli New York Times gazetesinde “Türkiye’ de Kumlara Gömülen Meclis” başlıklı haberle başlamıştı. Bu habere göre, ABD Anayasası antik Patara bölgesinde kurulan “Likya Birliği” n den alınarak hazırlanmıştır. Yazılı kaynaklara göre de Fransız aydınlanmasının öncülerinden Montesque‘ de 1748 yılında “Likya Birliği” ni antik dünyanın en mükemmel demokrasisi olarak övmüştür. ABD ise 1787 de eyalet sistemini bu birlik yasalarından yararlanarak uyarlamaya özen göstermiştir.
BU SÜRECE NASIL GELİNDİ?
1999'dan bu yana Türkiye'ye gelen, 2001 yılında Kalkan'dan ev alan eski ABD senatörü Stephen J. Solarz, yakın arkadaşı olan eski bakanlardan Bülent Akarcalı aracılığıyla Kazı Başkanı Prof. Dr. Fahri Işık ile tanışır. Fahri Işık, Solarz'a "Ünlü düşünür Montesque'nun Lykia Birliği'ni 'Antik dünyanın en mükemmel demokrasisi' olarak övmüştür. ABD, eyalet sistemini, bu birlik yasalarından yararlanarak uyarlamaya özen göstermiştir’ bilgisini verir. Solarz, ülkesine döndüğünde bu konuda araştırma yaptırır ve Amerikan Anayasası'nın Montesque'nun bu görüşlerinden, dolayısıyla Likya Birliği'nden esinlenerek hazırlandığını öğrenir. New York Times'ın da bu bilgiyi haber yapmasını sağlar. Bu arada Solarz'ın eşi, kazılara mali kaynak bulmak üzere Amerika'da "Patara Hamileri" adıyla dernek kurar. Solarz da 2007'de Amerikan Anayasası'nın 220. yıldönümünün Patara'da kutlanması için kongreyi ikna etmeye çalışır. İşte tam da bu noktada, yani Amerikan Kongresi'nin Patara'daki antik meclis binasında ABD Anayasası' nın yıldönümünü kutlayacak olmasına Prof. Dr. Sencer Şahin şiddetle tepki gösteriyor. Akdeniz Üniversitesi Eski Çağ Dilleri ve Kültürleri Bölüm Başkanı ve Akdeniz Dil ve Kültürleri Araştırma Merkezi Müdürü olan Sencer Şahin, Patara ile ilgili gelişmeleri "Patara üzerinden Türkiye'ye federatif yönetim biçimi empoze edilmek istenmekte ve 'böl ve hükmet' metodu Türkiye'de uygulanmaya çalışılmakta" şeklinde yorumluyor.
TARAFLAR NE DİYOR?
PROF.DR. FAHRİ IŞIK (Patara Kazı Başkanı);
“Demokrasinin temelinin Anadolu'da atıldığını bütün dünya görecek”
Akdeniz Üniversitesi Klasik Arkeoloji Bölümü'nden Prof. Dr. Fahri Işık, kazı çalışmalarını yürütüyor. Patara'daki gelişmeler hakkında bilgi aldık ve iddiaları sorduk.
* "Amerikan Anayasası'nın Likya Birliği'nden ilham alarak doğduğu" bilgisi ilk kimden ve nasıl çıktı?
- Likya Birliği, her biri özerk olan, büyüklü küçüklü tüm kentlerin bir araya gelerek oluşan bir sistem. Birlik başkenti Patara'da bulunan mecliste her kent, nüfus oranına göre kademeli olarak temsil edilmiş. Kentlerin özerkliği dışında, bir tür bizde uygulanan "demokratik cumhuriyet" gibi... Başkan bir yıllığına ve her seferinde bir başka kentten seçilir; kadınların bile başkan olabildiği yönünde önemli ipuçları var. Kısacası, salt Atinalı özgür erkeklerin katıldığı, başkanın asker kökenli olduğu ve ölene kadar görevde kaldığı "Atina Demokrasisi" gibi seçkinci, sözde bir demokrasi değildir Likya demokrasisi. Bu nedenle ünlü Fransız aydınlanmacı Montesque 1748 yılında Likya Birliği' ni "antik dünyanın en mükemmel demokrasisi" olarak övmüştür. ABD ise 1787'de eyalet sistemini, bu birlik yasalarından yararlanarak uyarlamaya özen göstermiştir. Yani, çağdaş Batı demokrasisinin yaratıcıları Yunanlılar değil, Likyalılar' dır. Biz bu aldatmacayı tüm dünyaya anlatmayı çok önemsiyoruz.
* Amerikan eski kongre üyesi Stephen J. Solarz Patara ile yakından ilgileniyor. Siz Solarz ile ne zaman tanıştınız?
- Solarz'ın 'Türk dostu' olmadığından kuşku duyan tek bir politikacı ya da askere tanık olmadık. Kalkan'daki evinde çalışma odasının duvarlarını süsleyen özgün Mustafa Kemal fotoğraflarının "göstermelik" olduğu sanısına hiç kapılmadım; duygulandım. Kendisini 2004 kazı mevsimi sonlarında eski bakanlardan Bülent Akarcalı kanalıyla tanıdık. Kalkan'a kalıcı bir eser bırakmak istiyormuş; Bülent Bey de "Patara'da bırakın" demiş. ABD Anayasası'nın 220. yıldönümünün burada kutlanması düşüncesi bile onu heyecanlandırıyordu. Biz de heyecanlandık. Çünkü ancak böylelikle Batı demokrasisinin köklerinin Anadolu'da olduğu anlatılabilirdi, Yunanlılara hayran olan dünyaya.
* Solarz'ın eşi Nina Solarz Amerika'da Patara için dernek kurmuş ve yardım topluyormuş...
- Bayan Solarz, "Aphrodisias Dostları Vakfı" nın New York kurucuları arasında. Amacı, o Anadolu antik kenti için neyse Patara için de o olabilir. Evinin 10 km. uzağındaki bir antik başkente yardım elini uzatmak isteyen bir kültür ve sanat dostu.
* Bu gelişmelerden sonra, Solarz'ın "Patara'nın gizli patronu" olduğu öne sürülüyor. Bu konuda ne düşünüyorsunuz?
- Patara'nın tek patronu var, o da Türkiye'dir. Zaten Solarz'ın "sanata hamilik" ötesinde bir art niyeti de yoktur, olamaz. Patara kazıcılarının "kuvvacı" yüreği herkeslerce bilinir. Bilimcisi ve öğrencisiyle her türlü tehditlere can pahasına göğüs gererek, orayı yerli rantçıların betonuyla boğulmaktan, Side'ye dönüşmenin eşiğinden kurtaracaksınız ve şimdi de bir yabancıya "pazarlayacaksınız" mı demek istenir? Patara tüm insanlığın ortak mirası, kişi ya da kişilere mülk olamaz.
* Amerikalılar' ın Patara ile bu kadar yakından ilgilenmesinin altında başka amaçlar yatabileceğini düşünenler var. Hatta bu vesileyle federatif sistemin Türkiye'nin gündemine sokulmak istendiği söyleniyor.
- Bu ise bir "komplo teorisi". Yönetim biçimi bir "federasyon" ya da "eyalet" olmayan bir "Likya Birliği" sistemi nasıl olur da bize aşılanabilir? TBMM'de de her şehirden vekiller var. Bu sistem "Likya Birliği" sistemine benzemiyor mu? Neden "pehlivan tefrikaları" döşeniyor? Ve de önyargıların tutsaklığında, bilimsel gerçeklerle çelişmenin bile ayrımında olunamıyor? Hadi canım sen de...
PROF.DR. SENCER ŞAHİN (Akdeniz Ünv. Eski Çağ Dilleri ve Kültürleri Bölüm Bşk.).
PATARA Kazı Başkanlığı'nın, Amerikan federatif devlet sisteminin, Likya federatif devlet sisteminden ilham alarak doğduğunu vesile ederek, kazılara ABD'li sponsor arayışına girdiğini ve bunu New York Times gibi gazetelere makale konusu şeklinde yansıtarak bilimsel bir durumu güncel siyasetin içine sokmaya giriştiğini duyunca, gerçekten endişelendim. Çünkü Türkiye Cumhuriyeti'ne son zamanlarda bazı iç ve dış odaklar tarafından etnik ve mezhepsel farklılıklar ileri sürülerek federatif yönetim biçimi empoze edilmek istenmekte ve emperyalist emellerin eski metodu 'divide et impera' (böl ve hükmet) Türkiye'de uygulamaya konulmaya çalışılmaktadır. Türkiye'nin federatif sisteme fazlasıyla hassas olduğu ve bunu varoluşuna tehdit olarak algıladığı bir dönemde birilerinin kalkıp eski Anadolu uygarlıklarından biri olan Likya federatif devlet sistemini, Türkiye üzerindeki emelleri belli olan bazı çevrelerin eline tarihi deliller oluşturacak şekilde referans göstermesi ya cehaletle ya da art niyetle açıklanabilir.
ALÇAKÇA TASARLANMIŞ
Editörü olduğum " Likya İncelemeleri- 1 (2002)" başlıklı kitabın önsözünde, Likya federatif devlet sisteminden övgüyle söz eden Fransız düşünür Montesque'dan ve Amerikan Federal Anayasası'nın oluşum evresinden örnekler vermiştim. Bu bilgilerin bir gün Patara'da yürütülen bilimselliği kuşkulu arkeolojik kazılara, ucuz ve ülke bütünlüğünü tehdit edecek siyasal yorumlara açık söylemlerle sponsor malzemesi yapılabileceğini hiç düşünmemiştim. Patara'da, "Bulevterion" adı verilen iki bin yıl öncesinin, kent danışma meclis binasının modern TBMM ile ya da Amerikan Senatosu ile karşılaştırılarak, TBMM toplantılarından birinin Patara Bulevteriou'nda yapılmasını talep etmek ya da Amerikan Federal Devleti'nin kuruluş yıldönümlerinden birinin Patara'da kutlanmasını rica etmek gibi eylemler, bunu söyleyenlerin -bilerek ya da bilmeyerek- alçakça tasarlanmış bir komploya nasıl maşa olduklarını gösterir. Çünkü bu antik kentin meclisi, neticede emperyalist Roma İmparatorluğu'nun kıdemi düşük bir valisinin kontrolü altında çalışmış bir kent meclisiydi; federatif Likya Birliği'nin meclis binası dahi değildi. Çünkü bu bina, yılda bir kere eylül ayında toplanan 2000 üyeli Likya Eyaleti Federal Meclisi'ni barındıracak büyüklükte değildir. Patara ören yerinde böylesine bir kalabalığın sığacağı kadar büyük ve kapalı bir mekan ise bulunmuş değildir. Patara'yı kazanlar, kazdıkları yerin kültürüne, diline ve tarihine hakim olsalardı, böyle abes söylemlerle gündem oluşturmaz, kafa bulandırmazlardı. Patara kazı yöneticilerinin esas büyük zaafı bilgisizlikten kaynaklanmaktadır. Çünkü ister federal Likya Birlik Meclisi, ister Patara kent meclisi Roma Eyalet Valisi'nin "olur"unu almadan hiçbir karar alamazdı. Bu nedenle emir kulu bu meclisleri TBMM ile aynı kefeye koyarak, toplantılarından birini bu bina yıkığında yapmaya davet etmek düşündürücü ve esef uyandırıcıdır.
GELEMİŞ KÖYLÜLERİ ZENGİN OLMAYI DÜŞLÜYOR…
Likya Birliği'nin başkenti Patara ile ilgili gelişmeleri antik kentin yanı başındaki Gelemiş Köyü sakinleriyle de konuştuk. Köylüler 2007'de Amerikan senatörlerinin Patara'ya geleceğine kesin gözüyle bakıyor ve bunu büyük bir şans olarak görüyor. "Amerikalılar gelecek, köyün bütün sorunları çözülecek, zengin olacağız" diyen Gelemiş Köyü sakinleri, yıllardır birikmiş sorunlarının Amerikalılar sayesinde çözüleceğine de inanıyor. Köyün eski muhtarı Hüseyin Çalık, "Hocam (Kazı Başkanı Fahri Işık) Amerikalılarla birlikte binin üzerinde gazeteci ve televizyoncu geleceğini söylüyor. Köyümüzü dünya tanıyacak ve turist yağacak" diyor. İbrahim Kulalı' ya göre ise, "Devlet büyükleri bu köye mutlaka el atar. Köyümüzün halini görüyorsunuz, biz köylüler olarak hiçbir şey yapamasak da devlet büyüklerimiz burayı bu şekilde Amerikalılar' a gösteremez. Mecburen bir şey yaparlar."
Kaynaklar: Yusuf YAVUZ, Şerif ERCAN-SABAH Gazetesi.
Fotoğraf: Özer YILMAZ
Bu haber 1608 defa okunmu?tur.
